İklim Değişikliği ve Hastalıklar

Yaşamın doğal bir parçası olan ve bölgelere göre değişen iklim sisteminin bozulması beraberinde çok ciddi sorunlar getirmektedir. Günümüzde sanayinin gelişimiyle birlikte iklim ve çevre sorunlarının dünyadaki etkisi günümüzde iyice hissedilmeye başlanmış, iklim değişikliğinin insan sağlığına etkileri görünür hale gelmiştir. İklim değişikliğinin tetiklediği ya da etkilediği doğrudan etkiler olan hava olayları ile dolaylı etkiler olan çeşitli hastalıkların ortaya çıkması insan sağlığını çok yakından ilgilendirmektedir. İklim değişikliğinin insan sağlığı üzerindeki etkisi bazı faktörlere göre çeşitlilik gösterir. Coğrafya sağlığımızın iklim değişikliğinden ne ölçüde etkileneceğini belirleyen birincil faktörler arasındadır. Örneğin kırsal bölgelerde yaşayan ve tarımla geçinen insanlar yağış rejiminde meydana gelen değişiklikler nedeniyle yetersiz gıda sorunuyla karşılaşabilir veya kuraklık sonucu temiz içme suyuna erişim zorlaşacağından bazı hastalıklara yakalanabilirler. İklim değişikliğinin insan sağlığı üzerine etkisi yaş ve cinsiyete göre de çeşitlilik göstermektedir. Yaşlı insanlar aşırı iklim olaylarına bağlı risk grubunda yer alır çünkü daha yavaş hareket ettikleri için doğal felaketlerden kaçmaları ve korunmaları daha zordur. Kişinin başlangıçtaki sağlık durumu iklim değişikliğinin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkisinin şiddetini belirleyecek bir diğer faktördür. İklim aşırılıkları bazı bulaşıcı hastalıkların taşınmasına neden olabilir. Örneğin, Sahra Altı Afrika'nın yaşadığı iklim değişikliğinden kaynaklanan -örneğin; yoksulluk, kronik hastalıklar, aşırı iklim olayları, yetersiz beslenme- sağlık tehdidi çok daha fazladır (Bölgede yaşanan bazı kronik hastalıklar aşırı sıcaklıklardan kaynaklanmaktadır). .

Hava Kirliliği ve Solunum Hastalıkları Havada fungal spor ve polen yoğunluğunun artışına bağlı olarak astım semptomları kötüleşebilmektedir. Yine tek başına ısı artışları yaşlılarda ve KOAH gibi solunum yolu patolojisi olanlarda erken ölümlere yol açabilmektedir. Üst solunum yolu enfeksiyonları, grip, sinüzit, astım, bronşit, kronik bronşit hatta pnömoni gibi bazı hastalık kirli hava yoğunluğunun belirgin olduğu bölgelerde daha fazla gözlenmektedir. Hava kirliliğinden en çok etkilenenler ise beş yaş altı çocuklar, kronik hastalar (astım, bronşit, KOAH, kalp-damar hastalığı olanlar, şeker hastalığı gibi) ve yaşlılardır. Düşük sosyal statü (evsizler gibi), sağlık kuruluşuna ulaşamama (örneğin afet durumları), sigara/alkol alışkanlığı, beslenme bozuklukları gibi faktörler bu gruplardaki etkiyi daha da arttırmaktadır. Ultraviole Radyasyonu Etkileri Ultraviyole radyasyon güneşten kaynaklanır ve vücudun D vitamini üretimine yardımcı olur. Her şeyde olduğu gibi fazlası zarardır. Dalga boylarına göre cildin yaşlanmasından kansere kadar değişen yan etkileri vardır. UV ışınlarının doğrudan sağlık etkileri, cilt kanserleri, göz hastalıkları, güneş yanıkları, bağışıklık sistemine etki, dolaylı etkileri ise, DNA üzerinde zararlı etkisi yoluyla ortaya çıkar. DSÖ, Birleşmiş Milletler Çevre Programı tahminlerine dayanarak; stratosferik ozon miktarında %10 azalmanın, her yıl dünya çapında ek 300.000 melanom olmayan ve 4.500 melanom deri kanseri vakası ve 1,7 milyon ek katarakt vakası görülmesine neden olacağını belirtmektedir.

Su ve Gıda Kaynaklı Hastalıklar İklim değişikliği sağlığın sosyal ve çevresel belirleyicilerinden olan "güvenli içme suyu, yeterli gıda ve güvenli barınak" koşullarını etkilemektedir. DSÖ'ye göre; 2030-2050 yılları arasında, iklim değişikliğinin neden olduğu yetersiz beslenme, sıtma, ishal ve sıcak stresi sonucu, her yıl 250.000 artan ölüm beklenmektedir. Gıda kaynaklı hastalıkların %55'i bakteriler, % 33'ü virüslerden dolayı meydana gelmektedir. Su ile bulaşan hastalıklar; tifo, kolera, diare, cilt, göz enfeksiyonları, pireler tarafından taşınan hastalıklar, cercacial dermatit, sıtma, dengue gibi sivrisineklerle bulaşan hastalıklardır. 1948–1994 yılları arasında yağış sonrası hastalık yayılma oranı %51 iken bu oran 90'lı yıllarda %68'e yükselmiştir. 2050'ye kadar gıda kaynaklı hastalıkların %5-20 oranında artacağı tahmin edilmektedir. Suya ulaşım dünyada en önemli sağlık meselelerinden biridir. Dünyada kurak bölgelerde yaşayan ve beslenme yetersizliğinden, temiz suya ulaşamamaktan kaynaklı hastalıklardan büyük sorun yaşayan 2 milyardan fazla insan bulunmaktadır. Gelecekte gıda ve sudan kaynaklanan, gıda ve su ile bulaşan hastalıkların yanı sıra su kıtlığı nedeniyle ortaya çıkan sağlık sorunlarıyla da baş etmek gerekecektir. Önemli virüslerin (enteroviruses, rotaviruses, hepatitis A virus and norovirus) çoğu da salgın hastalıklarla, su ve yiyecek yoluyla yayılmaktadır. Su kaynaklı hastalıkların analizi yapıldığında yağış sonrası su kaynaklı hastalıkların yayılımında açık su yüzeyleri daha büyük risk taşımaktadır. Sel suları içme sularını kirlettiğinden hastalıkların yayılmasında dolaylı olarak etki yapmaktadır. Doğu Avrupa'da akut ishalli hastalıklar en önemli bebek ölümleridir. Batı Avrupa'da su kaynaklı hastalıkların en önemlisi Cryptosporidiumdur, hücre içi bir parazittir ve solunum sistemine yerleşmektedir. 1993'te ABD'de 400.000 kişiyi etkileyen bir salgına neden olmuştur. İngiltere'de ise her yıl 5000 vaka bildirilmektedir. Özellikle yağışın yoğun olduğu mevsimlerde görülür. Ilıman iklimlerde diğer bir sorun, cercacial dematitdir. Ara konakçıları sümüklü böceklerdir ve Avrupa'da su kaynaklı parazitlerin önemlilerindendir. İklim değişikliğinin su kaynaklarını özellikle sanitasyonu etkileyeceği düşünülmektedir. Enfeksiyon ve Salgın Hastalıklar Dünya Sağlık Örgütüne göre iklim değişiminden etkilenecek enfeksiyöz hastalıklar; kuş gribi, KKKA, kolera, uyku hastalığı, ebola, parazitler, veba, verem, lyme hastalığı, zararlı deniz yosunları, kızıl humma, sarı hummadır. Enfeksiyon hastalıkları 21. yüzyıla kadar ABD gibi gelişmiş ve refah seviyesi yüksek ülkelerde dahi toplu ölümlere yol açmıştır. Günümüzde neredeyse her hafta sağlık literatürüne yeni bir patojen dâhil edilmekte ve her iki-üç yılda bir yeni enfeksiyon hastalıklar tanımlanmaktadır. Sonuç Birleşmiş Milletler Dünyada Gıda Güvenliği ve Beslenmenin Durumu adlı raporuna göre 2019'daaçlık çeken kişi sayısı 690 milyona ulaşmıştır. Bu sayıya 2020 sonuna kadar salgının da etkisiyle 130 milyon kişinin daha eklenebileceği belirtilmiştir. İklim değişikliğinin tetiklediği ya da etkilediği birçok hastalık veya hastalığa neden olan vektör, insan sağlığını ve toplum sağlığını çok yakından ilgilendirmektedir.